Danıştay Kararı Üzerinden Üretilen Yanılsamalar ve Hukuki Gerçekler: Başıboş Köpek Sorunu, Kamu Güvenliği ve Mevzuatın Açık Hükümleri / Mehmet Altuntaş

Son günlerde Danıştay 10. Dairesi’nin, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın 27 Aralık 2021 tarihli “Sahipsiz ve Tehlike Arz Eden Hayvanlar” konulu genelgesini iptal etmesi, kamuoyuna “kazanım” başlığıyla sunulmaktadır. Oysa bu söylem, hukuki gerçeklikle örtüşmediği gibi, yürürlükteki mevzuatın açık hükümlerini perdelemektedir.

Öncelikle açıkça ifade etmek gerekir ki, ortada kazanılmış bir hak veya değişen bir hukuki durum yoktur.

1. İptal Edilen Genelge Zaten Yoktu (Kadüktü)

Danıştay’ın iptal ettiği işlem, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın yetkisiz olarak çıkardığı 2021 tarihli bir genelgedir. Bu genelge hakkında Danıştay 10. Dairesi zaten 2024 yılında yürütmenin durdurulması kararı vermiştir. Yani iptal edilen genelge, fiilen uygulanabilirliğini çoktan yitirmiştir.

Ayrıca:

◦ 7 Aralık 2021’de, bu konuda asıl yetkili bakanlık olan Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından “Tehlike Arz Eden Hayvanlar Genelgesi” çıkarılmıştır.

◦ Danıştay’ın kararında tespit edilen yetkisizlik hali, bu genelge ile zaten ortadan kalkmıştır.

Dolayısıyla “iptal kararıyla bir kazanım elde edildiği” iddiası hukuki dayanaktan yoksundur.

2. Asıl Belirleyici Olan: 5199 Sayılı Kanun ve 2024 Yönetmeliği

Asıl kritik eşik, 2 Ağustos 2024’te 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu’nun değiştirilmesi ve bu değişikliğe dayanılarak 13 Aralık 2024’te yönetmeliğin yürürlüğe girmesidir.

Bugün itibarıyla bağlayıcı olan metinler:

• 5199 sayılı Kanun
• Hayvanların Korunmasına Dair Uygulama Yönetmeliği

Bu düzenlemeler açık, net ve emredicidir.

3. Tehlike Arz Eden Hayvanlara İlişkin Hükümler Tartışmaya Kapalıdır

Yürürlükte olan Yönetmelik madde 41, “tehlike arz eden hayvanlar” bakımından idareye açık görevler yüklemektedir:

◦ Tehlike arz eden hayvanlar Bakanlıkça belirlenir.
◦ Bu hayvanların üretimi, sahiplenilmesi, barındırılması, satışı, reklamı yasaktır.

Geçici madde 3 kapsamında süresinde kısırlaştırılıp kayıt altına alınmayanlar için:
• Hayvana el konulur,
• Hayvan bakımevine götürülür,
• Ötanazi uygulanır.

Ayrıca:

• Kayıtlı olsa bile ağızlıksız, tasmasız veya yasak alanlarda dolaştırılanlara el konulur.
• İhlalin tekrarı halinde yine ötanazi uygulanır.
• Sahipler, bu hayvanları yerel yönetim bakımevlerine bırakabilir ve bu hayvanlara da ötanazi yapılır.

• Bu hayvanlar doğal yaşam alanlarına veya özel yaşamevlerine devredilemez. Bu hükümler halen yürürlüktedir ve tüm idareler açısından uygulanması zorunludur.

4. “KAZANDIK” Söylemi Bir Algı Operasyonudur

“Kazandık”, “yargı dur dedi”, “hayvanlar kurtarıldı” gibi söylemler hukuki bir gerçekliğe değil, politik bir algıya dayanmaktadır.

Gerçek şudur:

◦ İptal edilen genelge zaten uygulanmıyordu.
◦ Yürürlükte olan mevzuat başıboş köpeklerin sokakta bulunmasını yasaklamaktadır.
◦ Özellikle tehlike arz eden ırkların büyük çoğunluğu çipsizdir ve 9 Ocak 2022’den sonra çiplenmeleri hukuken mümkün değildir.

Çipsiz ya da mevzuata aykırı şekilde dolaştırılan bu hayvanlara el konulması ve ötanazi uygulanması kanun gereğidir.

Bu gerçekliği gizleyerek kamuoyunda “toplama durdu” algısı yaratmak, belediyeleri görevden kaçmaya teşvik etmek anlamına gelir.

5. Hak Temelli Yaklaşım Ne Demektir?

Hak temelli bir yaklaşım, yalnızca hayvanı ve hayvan refahını değil:
◦ Çocukların,
◦ Yaşlıların,
◦ Engellilerin,
◦ Kadınların,
◦ Tüm insanların başta yaşam hakkı olmak üzere temel haklarını ve güvenlik hakkını birlikte gözetir.

Başıboş köpeklerin sokakta bırakılması ve sokakta kontrolsüz vahşi beslemeye devam edilmesi, hayvan refahını da insan hakları, sağlık-hijyen ve can güvenliğini de ihlal etmektedir.

Sokakta, yol kenarlarında ve kamusal alanlarda sahipsiz başıboş köpekleri beslenmesi ile oluşan merhamet sapması medeniyetin şehrin temel kurallarını ihlal etmektedir.

O yüzden sokakta sahipsiz başıboş köpek olmaz olmamalı tabiata fıtrata medeniyete en basit evrensel trafik kurallarına aykırıdır ilkelliktir.

Sokaklar köpeklerin doğal yaşam alanı değildir. Köpeklerin yeri insanın yanıdır yaşadığı evin bahçesidir fabrikasının bahçesidir sürüsüne bakan çobanın yanıdır.

Bu nedenle bilinçli olarak şu kavram kullanılmalıdır:

“Sokak hayvanı” değil, “başıboş köpek sorunu”

Sonuç olarak şunları belirterek yazıma son vermek istiyorum.

Danıştay Kararı Çözümü Engellemez, Yanlış Yorum Engeller

◦ Başıboş köpeklerin toplanmasını engellemez,
◦ Belediyelerin görevini ortadan kaldırmaz,
◦ 5199 sayılı Kanun ve Yönetmeliği geçersiz kılmaz. Aksine, yürürlükteki mevzuat son derece nettir:

Bu, bir tercih değil, kanuni bir zorunluluktur.

Asıl tehlike, bu kararın bilinçli biçimde çarpıtılarak, kamuoyunda yanlış beklenti oluşturulması ve belediyelerin görevden kaçmasına zemin hazırlanmasıdır.

Hukuk devleti, hem hayvanların korunmasını hem de insanların güvenliğini birlikte sağlamakla yükümlüdür.

2 Ağustos 2024 sonrası yürürlükte olan mevzuatın özü nettir:

Yerleşim alanlarında başıboş köpek olmayacaktır.

Bu bir görüş değil kanun hükmüdür.