Çocuklar Her Zaman Gülmeli / Hatun ÖZKÜMÜŞ

Hedef sağlıklı birey, sağlıklı toplum:                                         

Sağlık ve gönenç içinde yaşama arzusu güçlü olan modernleşme sürecindeki insan, daha mutlu yaşama arayışına devam ederken, neyin insanın ve insanlığın iyiliğine olduğu konusunda karmaşaya düşebilmektedir. İnsan için öngörülen doğru ve yanlışlar açık ve belirgin olmadığında sorunlara getirilen çözüm önerileri de anlaşılabilir ve kullanışlı olmamaktadır.

Bugünün çocukları için alınan kararlar, verilen emek, kullanılan zamanın niteliği gelecekle ilgili belirleyicilik görevi de taşımaktadır. Bu nedenle söz konusu olan çocuk olduğunda hassasiyetin biraz daha artırılması zorunlu olmaktadır.

Erken yaşlarda ve çocuklarda davranış değişikliği sağlamak kolaydır. Mesela kendisiyle veya çevresiyle uyum sorunu olan çocuklarla iyi çalışıldığında başarı oranı yüksektir. Bir davranışın yerleşmiş olması onun değiştirilmesini zorlaştırır. 

Çocuğun ilk sosyal çevresi ailesi ve yakınlarıdır. Çocuk taklit ederek pek çok davranışı ailesinden öğrenir. Öncelikle değerler silsilesi, sevgi bağı kurma, saygı, doğruluk, dürüstlük, kurallara uymak ve sosyal ilişkiler ailede öğrenilir. Sorumluluk alma, otoriteyi tanıma da ailede başlar.

Çocuk büyüdükçe sosyal çevresi de genişleyecektir. Farklı ortamlar, çocuk için yeni öğrenme ve deneyim kazanma fırsatları sunar. Ancak çocuğun içinde bulunduğu sosyal çevrenin güvenli olması, bir önceliktir.

Çocuğun gelişiminin ergenliğe doğru gidişinde anne baba veya çocuktan sorumlu diğer kişilerin çocukları daha iyi anlamaya çalışmalıdırlar. Çocuğun gelişimine bir bütün olarak bakılmalıdır. Bir gelişim alanında görülen problem çocuğun diğer davranışlarını da olumsuz etkileyebilir. Eğer bir çocukta okul devamsızlığı başlamış ise bu sorun sadece onun eğitim hayatına zarar vermekle kalmayabilir. Okuldan uzak kalan çocuğun boş zamanı artacağından, okul dışında geçirilen zamanın nasıl ve nerede harcandığı sorusu akla gelmelidir.

Çocuğun, okul dışında kalması, ailesi tarafından ihmal edilmesi durumunda, olumsuz arkadaş edinme, sosyal medyada korunaksız kalma, kötü alışkanlıklara bulaşma riski çocuk açısından artmaktadır.

Boşanma, ölüm, anne, babaların çalışması nedeniyle çocuklar kısa veya uzun süreli ebeveyn yoksunluğu çekebilmektedir. Ebeveynlerinden uzak olmak veya çocuğun sağlıklı büyüyüp gelişeceği, rol model alacağı kişilerle yaşamaması halinde çocukta istenmeyen davranışların görülme riski artmaktadır.

Çocukları tehdit eden önemli bir unsur da çocuğun stres ortamında yaşaması veya kendisinin herhangi bir nedenle psikolojik gerilim yaşamasıdır. Stres altındaki çocuğa, yardım edilmediğinde çocukta kendisiyle ve çevresiyle uyum problemleri başlayabilir.

Maddi ihtiyaçların karşılanmasının yanında, çocuğa doğru ve yanlışların bilgisini vermek, ona iyi örnek olmak, çocuğun günlük yaşamını düzenli sürdürmesini sağlamak her zaman kolay olmamaktadır. Oysa iyi programlanmış bir günlük hayatı yaşamak çocuk için de, yetişkin bir insan için de sağlık ve başarıya götüren bir araçtır.

Anne, babalar çocukların vazgeçilmezidir. Ancak ana, babaların diğer sorumluluklarının yanında çocuklarına iyi örnek olma, iyiyi, doğruyu gösterme gibi bir yükümlülükleri vardır. Bazı anne ve babalar veya bir çocuğun bakımından sorumlu yakınları ilgili çocuğun sağlıklı büyüyüp, gelişmesi için yeterli olamamaktadırlar. Günümüzde akrabalar arasında mesafelerin uzamış olmasına rağmen, ağabey, abla, hala teyze, dayı, emmi, nine ve dedelerin küçük çocuklarda anne, babaların açık bıraktığı, çocukların yararına olan destekleri vermeleri sağlanmalıdır.

Bir çocuk, yaş ve gelişimine uygun kendisinden beklenen davranışları uzun süreli gösteremiyorsa veya bu süreç olumsuz yönde ilerliyorsa bu çocukla daha yakından ilgilenilmelidir. Bazı çocuklar kendi ailelerinden toplumsal değerleri, genel ahlaki bilgileri, sağlıklı insan ilişkilerini öğrenememiş olabilirler. Bu ve benzeri konularda ihmal edilen çocuklarla da çocuğun varsa diğer yakınlarının ve okul, kurs gibi kurumsal yapılardaki mesleki uzmanların daha yakından ilgilenmeleri gerekecektir.

Çocuğun okul başarısı kendi seviyesinin altında ise de başarı düşüklüğünün altında yatan neden üzerinde çalışılmalıdır. Çocukta içe kapanma, aşırı dışa dönüklük, şiddet eğilimi, saldırganlık, evden veya okuldan kaçma, çok para harcama ve uygun olmayan kişilerle arkadaş olma gibi sorunlar görülüyorsa;

Ne yapılmalıdır?

 Erken yaşlarda ve çocuklarda davranış değişikliği sağlamak daha çaba ile mümkün olur. Mesela kendisiyle veya çevresiyle uyum sorunu olan çocuklarla iyi çalışıldığında başarı oranı yüksektir. Çocukta olumlu veya olumsuz bir davranışın yerleşmesi bu davranışın değiştirilmesini zorlaştıracağından çocuktaki doğru davranışların pekiştirilerek desteklenmesi, zararlı olacağı görülen davranışların ise tatlı bir dille, sabırla, iyilikle değiştirilmesine yardım edilmelidir.

Çocuklarda görülen problemleri, farklılıkları adlandırmak, bu ad altına yeni eklemeler yapılabileceği ve çocukları gruplaştırarak onların ötekileştirilmesine sebep olabileceği için çocukların aleyhine büyük risk taşımaktadır. Olumsuz isimlerle, harflerle, simgelerle isimlendirme çocukların geneline zarar verir. Oysa yapılması gereken çocuklarımızın sağlıklı büyüyüp, gelişiminin önündeki engelleri kaldırmaktır.

Aileler, çocuğun bakımından sorumlu kişiler çocuğun sorunlarıyla baş etmede yetersiz kalabilirler. Bu nedenle bir çocuğun gelişimi ve davranışları ile ilgili kötü giden bir durum olduğu hissedildiğinde öncelikle doktor ya da bir uzman desteği almak gerektiği unutulmamalıdır. Sorunun kaynağı biyolojik mi? Fiziksel mi? Sosyal ya da ruhsal mı? Gibi sorular cevaplanmalı ve ona göre çocuk için çalışılmalıdır.

Doğru yetiştirilen çocuklarda genellikle gelişim ve davranış problemlerine az rastlanır. Çocuk yetiştirmede bilimsel ve kültürel bilgiler kullanılabilir. Ancak çocukları çatışmacı ruh haline sürükleyecek söz ve davranışlardan uzak tutmak gerekir. 

Çocuklar, matematiğe, sözlü çalışmaya, mekaniğe, sanata ilgi duyabilirler. Küçük yaşta lider özelliği taşıyan çocuklar da vardır. Seviyeleri veya yetenekleri ne olursa olsun onların köreltmemek gerekir.

Bugünün çocuklarının en doğru şekilde büyüme ve gelişim sağlamalarına yardım edelim ki, yetişkin olduklarında çeşitli zorluklarla karşılaşmasınlar. Onlara hayatı kolay ve anlamlı kılacak yolları gösterelim. Sağa sola çarparak zorlu bir öğrenme yolunda yorulmasınlar. Kendimiz ve kendi çocuğumuz için istemediğimiz, uygun bulmadığımız konularda diğer çocuklar için de sorumluluk alalım.

Bugünün ve yarının çocuklarının yüzleri; her zaman gülmeli.