ORTADOĞU’DA ORDU VE SİYASET / Veysel KURT / SETA Kitapları

ORTADOĞU’DA ORDU VE SİYASET

Veysel KURT

SETA Kitapları, İstanbul

Hazırlayan: Harun AYKAÇ

Türkiye ve dünyada, Ortadoğu üzerine birçok alanda araştırma yapılmış. Yapılan bu araştırmalar birçok insan tarafından okunmuş ve dikkate alınmıştır. Özellikle Türkiye’de bir zamanlar Ortadoğu araştırmaları ilk elden  Batı kaynaklarından ve bu alanda çalışmış Batılı bilim insanlarından istifade edilerek alınıp sunulurdu. Oysa son 15-20 yıldır sürdürülen çabalar neticesinde artık bizim bilim insanımız, akademisyenimiz ve gazetecilerimiz, kendi özgün çalışmaları ile bizatihi sahadan yararlanarak kendi edindikleri tecrübeleri hem bize hem de dünya kamuoyuna sunmaktadırlar. Bugün artık Amerikan Sesi ve BBC gibi kurumlarla yarışabilecek Anadolu Ajansı ve TRT haberleri yerinde tespit ediyor. Anadolu Ajansı yaptığı bu tespit ve haberleri, abonelikler aracılığı ile hem dünya piyasasına hem de iç piyasaya satmaktadır.

Ayrıca bir zamanlar, dünyada ses getiren düşünce kuruluşları benzerlerinin Türkiye’de kurulup işletilmeye başlanması ile ayakları yere basan ve birçok alandaki öngörüleri ile geleceğe dair plan ve strateji geliştiren kurumların varlığı ile dünya okunmakla kalmayıp dünyaya yön veren dinamiklerin tespiti ile ülkenin yapacakları ile ilgili yol haritalarını çıkarmaları, ülkeyi yönetenlere bir kılavuzluk teşkil eder hale gelmeleri takdire şayandır. Bu kurumlar içinde başta SETA, İRAM, ORSAM ve benzeri organizasyonların olması gelecek açısından onların varlığını yadsınamaz hale getirmiştir. Bu ve benzeri kuruluşlarda yer alan kişilerin nitelikleri de dikkatleri üzerlerine çekmektedir. Bu kişiler sahalarında uzman olmakla beraber başta İngilizce olmak üzere Arapça, Farsça, Fransızca, Çince, Japonca ve benzeri dilleri ana dilleri gibi bilip o kültürlerin müktesebatına sahip olmaları da dünyayı anlamaları ve anlatmaları için de bizlere ayrı bir fırsat sunmaktadır.

Yukarıda ifâde ettiğimiz şartlara haiz bir çalışma örneği de İstanbul Medeniyet Üniversitesi Öğretim Üyesi Veysel Kurt tarafından “Ortadoğu’da Ordu ve Siyaset” adıyla hazırlanan eserdir.

Bu eserde şu kısımlar yer almaktadır:

Giriş:
Ortadoğu’da Ordu-Siyaset İlişkilerinin Dönüşümü (Veysel Kurt)
Devrim Muhafızları’nın Siyasetteki Rolü Bağlamında İran’da Ordu ve Siyaset (Hakkı Uygur)
İsrail’de Ordunun İstisnai Konumu ve Siyasetle İlişkisi (M. Mustafa Kulu)
Kışla, Ekonomi ve Siyaset Üçgeninde Mısır Ordusu (Mohammed Moussa)
Cezayir’de Ordu ve Siyaset: Askeri Vesayetin Yükü ve Buteflika Sonrası Geçiş Sancıları (Ömer Aslan)
Egemenlik ve İşgal Sarkacında Irak Silahlı Kuvvetleri (Tallha Abuulrezaq)
Fransız Mandacılığından İç Savaşa Suriye’de Ordu ve Siyaset (Veysel Kurt)
Suudi Arabistan’da Ordu ve Siyaset: İthal Güvenlik ve Hanedan Dengesi (Abdullah Erboğa)
Pakistan’da Ordu ve Siyaset (Ömer Aslan)

Sonuç:
Ortadoğu’da Ordu-Siyaset İlişkisinin Geleceği (Veysel Kurt)

Siz okuyucuları kitaptan alıntıladığım birkaç paragrafla baş başa bırakarak aradan çekiliyorum:

“1979 İran İslâm Devrimi ülke içinde ve bölgesel denklemler bazında önemli değişiklilere yol açmıştır. Ülkedeki önde gelen kurumsal değişikliklerden birisi devrimden sonra İslâm Devrim Muhafızları Ordusu’nun (Sıpah-ı Pasdaran-ı İnkılab-ı İslâmî-İDMO) kurulması ve kısa sürede bir statü kazanmasıdır.” (s.19)

“İsrail Silahlı Kuvvetlerinin toplumsal dayanaklarının güçlü olmasına yol açan en etkili söylem ülkenin içinde bulunduğu “beka problemi”, en önemli uygulamalar ise zorunlu ve yedek askerlik olmuştur.” (s.67)

“1979 İsrail-Mısır barış anlaşmasıyla Sina Yarımadası’nı geri vermesi ve Oslo süreci ile 1967 yılında işgal ettiği Batı Şeria topraklarının bir kısmını Filistin idaresine bırakması iç toplumsal yapıyı derinden etkilemiştir.” (s. 67)

“Askeri darbe ile ordunun yürütmedeki merkezi rolü yeniden üstlenmesi Müslüman Kardeşler’in siyasetten ve Mısır sokaklarından tamamen silinmesine yönelik hamlelerin ilk adımı oldu.” (s. 99)

“Ortadoğu ordularına münhasır yoğun ilgi, bölgede darbeler dönemi Suriye’de (Hafız Esed, ardından Beşar Esed), Irak’ta (Saddam Hüseyin), Mısır’da (Enver Sedat, ardından Hüsnü Mübarek), Libya’da (Muammer Kaddafi), Yemen’de (Ali Abdullah Salih), Tunus’ta (Burgiba ve daha sonra Zeynel Abidin bin Ali) ve İran’da (1979 Devrimi) otoriter rejimlerin ortaya çıkması ve ardından güçlenmesiyle sona erince azaldı.” (s. 103)

“Cezayir’de siyasal ordunun kökeni 1954-1962 yılları arasında Fransızlara karşı verilen uzun ve kanlı bağımsızlık savaşında yatar.” (s.106)

“Aslında yeni Irak’ın askeri gücü Osmanlı İmparatorluğu son nefesini verirken oluşmaya başlamıştı. Yeni Irak’ın en meşhur devlet adamı sayılabilecek Nuri Sa’id’in de aralarında bulunduğu birçok Iraklı subay ve geleceğin siyasetçisi İstanbul’daki Harbiye Mektebi’ne yazılmadan önce Bağdat’taki askeri rüştiyede eğitim aldı ya da Birinci Dünya Savaşı’na bizzat katıldı.” (s.135)

“Özellikle 1930’lardan itibaren Sünni Araplar bağımsızlık için daha fazla organize oldukça Fransızlar, Dürzi ve Alevileri tercih etmiş, Aleviler düşük rütbelerde de olsa önemli bir ağırlık kazanmıştır. 1940’larda bu durum iyice görünür olmaya başlamıştır. 1947’de nufüs/ordu dengesine göre Sünni Arapların ordudaki oranı yüzde 30’a düşmüştür.” (s. 165)

“Butto özellikle isyanları bastırmak için silahlı kuvvetlere bel bağlamanın asla iyi bir fikir olmadığını bilecek kadar zekiydi.” (s. 220)

“Washington, Ordu Komutanı Eşfak Pervez Kayani’nin 2010 yılı ortalarında sona erecek görev süresinin uzatılması için perde arkasında çalıştı.” (s.234)

“ABD’nin Suriye’nin kuzeyinde askeri üs inşa girişimleri ve YPG’ye askeri destek vermesi yalnızca DEAŞ’la mücadele etmesi bağlamında değerlendirilemez. Benzer şekilde Rusya’nın Suriye’deki askeri varlığını hem ekipman hem de personel olarak güçlendirmesi, Libya krizinde Hafter’e sağladığı desteğin etkileri iç savaşın sonuçları ile sınırlı kalmayacaktır. Aynı zamanda bu ülkelerde ordunun şekillenmesi ve dolayısıyla iç savaş sonrası için önemli birer yatırım olarak değerlendirilmelidir.” (s.242)